Filosofie en terreur

"Taking a philosophical approach to the issues of terror(ism) means to move beyond mere description or analysis because philosophical reflection seeks to encouraged reader to think. In its Socratic guise, philosophy functions as an incitement to reconsider, deepen or nuance one's beliefs about a specific subject by challenging received opinion and disrupting brittle, overly simplified 'truths'." (1)

"I do not think it is desirable to use words in fancy senses. For instance, Hegel and his followers think that 'true' freedom consists in the right to obey the police, who are generally called 'the moral law'. The police, of course, must obey their official superiors, but the definition gives us no guidance as to what the Government itself is to do. Accordingly, in practice, the adherents of this view argue that the State is essentially and by definition impeccable." (2)

REFERENTIE:

K. Crimmins en H. De Vriese, "Terrorism as a Philosophical Problem: Introduction to the `Reason of Terror'", in eds.: K. Crimmins en H. De Vriese, The Reason of Terror. Philosophical Responses to Terrorism., Leuven: Peeters, 2006, p. x

B. Russell, "Freedom in Society", in: Sceptical Essays, London: Routledge, 1999, p. 129

COMMENTAAR:

In dit citaat wordt gewezen op de vermeende unieke positie van de filosofie in het begrijpen en analyseren van terrorisme. In eerdere berichten heb ik reeds aangegeven dat ik het bestaan van een speciale relatie tussen filosofie (rede) en terreur niet overtuigend vind.

Het is niet omdat sommige terroristen de grote filosofen lezen (en daar een rechtvaardiging van hun acties in vinden) dat er een intieme verwevenheid bestaat tussen filosofie en terreur. (Naar alle waarschijnlijkheid is het aantal politieke actievoerders dat geweld afzweert en zich daarvoor beroept op de filosofie veel groter. Gebruik makend van dezelfde logica zouden we dan kunnen besluiten dat er een intrinsieke relatie bestaat tussen filosofie en geweldloosheid). Wat dit feit wel aantoont, is dat een aantal terroristen uit een milieu komt waar het belang van filosofie wordt erkend. Natuurlijk is dergelijk conclusie gebaseerd op "mere description and analysis" en dus geen echte "filosofische" conclusie.

Het is niet omdat er in de filosofische traditie steeds aandacht is geweest voor angst en hoe ermee om te gaan, dat de filosofie, in tegenstelling tot bijvoorbeeld de psychologie, een unieke relatie zou hebben met terrorisme. (Hierbij dient trouwens opgemerkt te worden dat de filosofische traditie tot aan de Renaissance bestond uit alles wat onder de noemer systematisch onderzoek kan worden geplaatst. Anders gezegd, wat Plato, Augustinus of Thomas van Aquino verstonden onder filosofie was heel wat ruimer dan wat wij vandaag onder filosofie verstaan. Dit betekent dan ook dat het inroepen van de filosofische traditie niet volstaat om de innige band tussen de (huidige) filosofie en terror(isme) aan te tonen.)

Ik geloof dus niet dat er problemen zijn waarvan men op voorhand kan zeggen dat zij typisch filosofisch zijn. Ik denk dus zeker niet dat a priori gesteld kan worden dat een filosofische behandeling (wat dat ook moge betekenen) van een probleem diepere - als dieper ook betekent meer waarheidsgetrouw of correct betekent - inzichten zal verlenen dan de inzichten die kunnen worden verkregen door het toepassen van "mere description or analysis". Ik geloof ook niet dat een filosofische benadering, in de mate ze verschilt van "mere description and analysis", zoveel kritischer is ten opzichte van "received opinion". In tegendeel, in zoverre de filosofie afstand neemt van grondige analyse en beschrijving zal zij "received opinion" veeleer volgen en versterken (cf. bovenstaand citaat van Russell). Daarmee wil ik niet zeggen dat het beoefenen van filosofie niet kan leiden tot een kritiek op de heersende opvattingen. Ze kan dat, net zoals de sociologie, de politicologie en andere wetenschappelijke studiegebieden dat kunnen. Ik ontken met andere woorden het speciale statuut dat de filosofie zou hebben in de kritische studie van bepaalde fenomenen. Om Wittgenstein te parafraseren: of de filosofie inzichten levert die dieper zijn dan de inzichten die andere disciplines leveren bij de studie van een bepaald probleem, dat moet zij tonen en niet zeggen.