Die Maßnahme

"Mit wem sässe der Rechtliche nich zusammen
Dem Rechte zu helfen?
[...]
Wärst du dir zu gut?
Verzinke in Shmutz
Umarme den Schlächter, aber
Ändre die Welt, sie braucht es!
Wer bist Du?

REFERENTIE:

Bertolt Brecht, Die Maßnahme. Kritischer Ausgabe. , ed. en inl.: R. Steinweg, Frankfurt am Main: Suhrkamp Verlag, 1972, p.25

COMMENTAAR:

Dit fragment van Brechts toneelstuk "De Maatregel" kan in de discussie tussen Camus en Sartre worden ingezet ten gunste van Sartre's positie. Camus verdedigt een vorm van geweldloos verzet om tot een politieke oplossing te komen. Sartre verwijt Camus een soort blindheid voor het feit dat geweldloos verzet en politieke compromissen niet mogelijk zijn. Deze onmogelijkheid is volgens Sartre bovendien veroorzaakt door de tegenstander, die al eeuwenlang zijn geweld oplegt aan een onschuldige bevolking. Sartre verwijt Camus een hypocriete houding omdat hij pas begint aan te dringen op een onderhandelde oplossing op het moment dat de slachtoffers van zich afbijten. Dit maakt, aldus Sartre, Camus tot objectieve bondgenoot van de onderdrukker. Sartre's achterliggende idee is dat als de bevrijdingsstrijd bepaalde 'moreel verwerpelijke' acties noodzaakt, deze 'moreel verwerpelijke' acties moreel worden. Zij dienen immers een nobel doel. Een dergelijk idee vinden we in bovenstaand Brecht-fragment ook terug. De idee die we er in terugvinden, is dat in de strijd voor een rechtvaardige wereld veel toegelaten is. Anders gezegd, de moraliteit van de actie wordt gewaarborgd door het feit dat ze wordt ingezet in een rechtvaardige strijd. De laatste zin van het fragment kan dan gelezen worden als een verwijt aan diegenen die dit ontkennen. De vraag "Wie zijt gij?" heeft dan twee mogelijke antwoorden: ofwel wil je strijden voor een rechtvaardige wereld (en dus ben je tot veel bereid); ofwel heb je morele bezwaren tegen (bepaalde acties binnen) deze strijd, maar dan ben je eigenlijk een objectieve medestander van de onderdrukker (wiens geweld nog veel erger is).